Gandhi nchini Afrika Kusini: Urithi lakini hazina tupu
Ela Gandhi, 82, hajaondoka Afrika Kusini ambako babu yake, Mahatma Ghandi, alibuni mbinu yake ya kutotumia nguvu. Lakini sasa anapambana na paa zinazovuja na masanduku tupu ili kuhifadhi urithi wa kiongozi maarufu duniani.
Imechapishwa:
Mohandas Karamchand Gandhi alitua akiwa kijana mwaka 1893 huko Durban, KwaZulu-Natal (kusini-mashariki), jimbo ambalo bado ni nyumbani kwa mojawapo ya jamii kubwa zaidi za Wahindi nje ya India. Mshauri huyo, ambaye urithi wake barani Afrika wakati mwingine umekuwa na utata, basi anafanya kazi katika kampuni ya mawakili.
Wakati huo, walowezi Waingereza walileta mamia ya maelfu ya Wahindi hasa kufanya kazi katika mashamba ya miwa. Lakini wasomi wadogo walifanikiwa katika biashara na taaluma huria.
Gandhi alikaa takriban miaka ishirini nchini Afrika Kusini (1893-1915), ambapo alifikia ukomavu wa kisiasa kwa kusimama dhidi ya sheria za ubaguzi wa rangi zinazozuia uhamiaji wa India.
"Njia ya maisha yake imebadilika hapa," mjukuu wake ameliambia shirika la habari la AFP. Na aliacha alama, shujaa wa vita dhidi ya utawala wa kibaguzi, Nelson Mandela, akidai waziwazi falsafa ya Gandhi kwa wakati fulani. Nyumba yake ya zamani huko Phoenix, kilomita 25 kutoka Durban, imegeuzwa kuwa jumba la makumbusho. Lakini zaidi ya miaka 70 baada ya kifo chake, pesa zinakosekana ili kuliweka jengo hilo katika hali nzuri.
Jumba hilo la makumbusho linasimulia safari yake ya kiakili, tafakari zake juu ya ukabila, wanawake, sayansi, anaelezea Ela Gandhi. "Tukiacha jengo hili lihariike na kuporomoka, ataishia (Gandhi)kusahaulika", anasikitika yule aliyeketi Bungeni enzi za Mandela.
Mbaguzi wa rangi?
Hadi mwaka jana, taasisi anayoongoza ilipokea ufadhili kutoka kwa manispaa ya Durban. Lakini msaada umekatwa na pesa sasa inakosekana, hasa kurekebisha madirisha ya jengo hilo la makumbusho.
"The Trust" pia inalenga kuondoa mivutano kati ya wakazi wa Phoenix, wengi wao wenye asili ya Kihindi, na jamii ya watu weusi ya kitongoji jirani cha Inanda, anasisitiza Ela Gandhi. Mnamo 2021, Phoenix ilikumbwa na zimwi la mauaji ya rangi: karibu watu 30 weusi waliuawa kikatili. Wakati huo nchi ilikumbwa na wimbi baya zaidi la ghasia ambazo demokrasia changa imeshuhudia, na kuua zaidi ya watu 350 katika ghasia na uporaji.
Lakini pia ni kumbukumbu ya Gandhi ambayo wakati mwingine inazozaniwa. Akiwa maarufu kwa upinzani wake dhidi ya utawala wa kikoloni wa Uingereza katika nchi yake ya asili ya India, urithi wake barani Afrika ni mchanganyiko zaidi. Mtume huyo wa kutotumia nguvu ameshutumiwa kwa ubaguzi wa rangi kwa kusisitiza katika baadhi ya maandishi yake kwamba Wahindi ni "bora zaidi" kuliko Waafrika weusi.
Mnamo 2015 huko Johannesburg, sanamu yenye mfano wake iliharibiwa na rangi kando ya maandamano. Nchini Ghana, sanamu nyingine imeondolewa katika chuo kikuu kikubwa zaidi nchini humo.
"Kwa hakika Gandhi alikuwa ni zao la ukoloni", akishawishika kuwa "jamii ya wakoloni weupe ilikuwa mfano halisi wa ustaarabu", anaelezea Vishwas Satgar, profesa wa mahusiano ya kimataifa katika Chuo Kikuu cha Witwatersrand huko Johannesburg. Lakini uzoefu wake wa Afrika Kusini ulimbadilisha na akapigana dhidi ya ubaguzi wa rangi, anasisitiza mtaalamu huyo.
Ela Gandhi sasa anatafuta wateja wapya ili kuhifadhi kumbukumbu ya babu yake nchini Afrika Kusini. Lakini uhifadhi wa maeneo ya kihistoria "hauchukuliwi tena na wafadhili kama kipaumbele", hasa tangu janga la UVIKO, analaumu Sello Hatang, mkurugenzi mkuu wa Wakfu wa Nelson Mandela, ambao pia umeathiriwa na ukosefu wa pesa.